Nieuwe vormen van gebruik: vapen en gedragsverslavingen in opkomst

De klassieke ‘joint’ en het blikje bier zijn nog niet verdwenen, maar opvallend is dat het gebruik ervan onder jongeren daalt. Volgens recente cijfers van het Trimbos-instituut gebruikt slechts 40% van de 15- en 16-jarigen nog maandelijks alcohol – een flinke daling ten opzichte van tien jaar geleden. Ook roken en blowen zijn in de meeste groepen iets afgenomen. Toch is er geen reden tot geruststelling. Want terwijl traditionele middelen minder populair worden, stijgt het gebruik van de vape juist explosief. In 2024 vapete al 22% van de jongeren van 15 tot 16 jaar, en 8% doet dat dagelijks. De vape lijkt op het eerste gezicht onschuldig, met zoete smaken en hippe apparaten. Maar nicotine blijft verslavend, en de langetermijneffecten van vapen zijn nog onvoldoende bekend.

Ook gedragsverslavingen nemen toe, zoals overmatig gamen, online gokken en het obsessief gebruik van sociale media. Jongeren brengen steeds meer tijd online door, soms als ontspanning, maar geregeld ook als vlucht. Wat begint als afleiding, kan overgaan in afhankelijkheid, met gevolgen voor slaap, schoolprestaties en sociaal contact.

Cannabis, pillen en mentale druk*

Cannabis blijft nog steeds het meest gebruikte illegale middel onder jongeren. Bijna 20% van de 17- en 18-jarigen heeft ooit geblowd. Wat zorgwekkender is: steeds meer jongeren gebruiken kalmeringsmiddelen of pijnstillers zonder recept. Zo blijkt uit cijfers dat 14% van de jongeren wel eens medicijnen misbruikt om te ontspannen of te slapen. Dit sluit aan bij een bredere trend: jongeren ervaren steeds vaker mentale druk. Slechts 59% van de jongeren geeft aan dat het goed gaat met hun mentale gezondheid. Bij meisjes ligt dit cijfer zelfs op 49%. Gevoelens van stress, prestatiedruk en somberheid worden vaker benoemd, ze zoeken dan een manier of middel om deze gevoelens tijdelijk te dempen.

* cijfers zijn gebaseerd op publieke onderzoeksgegevens

Wat kunnen we doen? Preventie begint met begrijpen

Goede preventie vraagt meer dan alleen waarschuwen. Jongeren van nu hebben behoefte aan eerlijke informatie, ruimte voor vragen en volwassenen die luisteren zonder te oordelen. Bij preventie draait het om weerbaarheid versterken: jongeren leren omgaan met stress, emoties en groepsdruk.

Een geslaagd preventieprogramma is er één waarin jongeren vaardigheden ontwikkelen én zich begrepen voelen. En daarbij is het belangrijk om rekening te houden met verschillen: meisjes gebruiken tegenwoordig net zo vaak alcohol, vapes of cannabis als jongens, soms zelfs vaker. Dat vraagt om maatwerk, maar ook om het gesprek aante gaan op een manier die bij hun belevingswereld past. De omgeving speelt hierbij een sleutelrol. Scholen, ouders, sportverenigingen en gemeenten kunnen samen zorgen voor een klimaat waarin gezond gedrag wordt gestimuleerd. Denk aan duidelijke regels, alternatieven bieden voor gebruik (zoals sport of creativiteit), en het bespreekbaar maken van mentale gezondheid.

Een toekomst zonder taboe

Bij Verslavingszorg Achterhoek geloven we dat preventie begint met verbinding. Door jongeren serieus te nemen, goed te luisteren en open te praten over verslaving en gebruik, kunnen we veel voorkomen.

Wil jij als ouder, professional of jongere meer weten over hulp, voorlichting of preventie? Neem gerust contact met ons op. Samen zorgen we voor een veerkrachtige generatie.